Tarihî Saray Camii

Saray Camii, Ünye kentinde, Hamidiye mahallesinde, Cumhuriyet Meydanı'na bakar konumda eski bir camidir. Ünye kentinde ayakta kalan en eski cami olarak bilinir.Dikdörtgen planlı yapı olan ve Ünye taşından inşa edilen Saray Camisi, kitabesine göre Hicri 1132 (Miladi 1719/1720) yılında Kondura / Gondoroğlu Hacı Ahmed adında ve kaptan olduğu tahmin edilen biri tarafından yaptırılmıştır. Cami, büyük bir olasılıkla caminin banisinin adıyla biliniyordu. 1808 yılında yakınında Süleyman Paşa Sarayı inşa edildikten sonra, saray mensuplarının ibadet için buraya gitmeye başlamalarından sonra cami bugünkü adıyla anılır olmuştur. Yapı, 2006-2007 yıllarında Kültür Bakanlığı tarafından restore edilmiştir.Saray Camii'nin avlusu mezarlık olarak kullanılmıştır. Bu mezarlıkta Hacı Ahmed ve yakınlarına ait olduğu tahmin edilen 12 kadar mezar bulunuyordu. Bir kaynağa göre bu mezarlar kaldırılmış, yerinde Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün ihaleye çıkardığı projeye uygun olarak tuvalet yaptırılmıştır. 1965 yılında bugünkü şadırvan yaptırılmıştır. Caminin eskiden ahşap bir minaresi bulunuyordu. Cami 1940'ların başlarında bir süre cezaevi olarak kullanılmıştır. Dönemin Diyanet işleri başkanı Şerafettin Yaltkaya'nın 1946'da başbakanlığa yazdığı yazıda Saray Camii’nin yıllardır cezaevi olarak kullanıldığı, pek çok müracaata rağmen boşaltılmamasının toplumda şikayet konusu olduğu ve süratle boşaltılması gerektiği kaydedilmektedir. Ders Dışı öğrenme ortamları açısından uygun bir mekandır.